Νίκος Καρτσωνάκης (1899-1977)
Νίκος Καρτσωνάκης (Νάκης) (Σμύρνη 1899- Αθήνα 1977)
Ο Νίκος Καρτσωνάκης (γνωστός με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Νάκης) γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1899. Πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής από τον Ι. Τσουρουκτσόγλου, μαθητή του Ν. Γύζη, όταν φοιτούσε στην Ευαγγελική Σχολή (1918-1920) της Σμύρνης. Τελειώνοντας τις γυμνασιακές του σπουδές, πήρε μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία, αλλά αρρώστησε βαριά κι έφυγε από το μέτωπο. Τον ίδιο καιρό δούλευε ως σκιτσογράφος στο σατιρικό περιοδικό Κόπανος καθώς και στο τουρκικό Ζεϊμπέκ. Το 1924 εισάγεται στην Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών από την οποία αποφοιτά το 1927. Δάσκαλοι του ήταν οι Δ. Γερανιώτης, Σ. Βικάτος, Π. Μαθιόπουλος, Ε. Θωμόπουλος, Νικόλαος Λύτρας και Θ. Θωμόπουλος. Το 1925 γνωρίζεται με τον ζωγράφο Συμεών Σαββίδη, που μόλις είχε έρθει από το Μόναχο. Η γνωριμία αυτή υπήρξε σταθμός για την αισθητική του καλλιέργεια, αλλά κα για τη συνολική του πορεία στη ζωγραφική, και άρχισε γρήγορα να πειραματίζεται σύμφωνα με τις χρωματικές θεωρίες του Σαββίδη.
Ο Νίκος Καρτσωνάκης (Νάκης) ταξίδεψε στην Ιταλία και την Αγγλία για σπουδές και παρακολούθησε μαθήματα στις ελεύθερες Ακαδημίες του Παρισιού. Ασχολήθηκε με το τοπίο και την προσωπογραφία. Στα έργα του περιγράφει αυθεντικά την καθημερινή ζωή. Οι πολυπρόσωπες συνθέσεις του αναπαριστούν σκηνές από τη ζωή του απλού κόσμου (πανηγύρια, τελετές, ταβέρνες αλλά και τραγικές ώρες του Ελληνισμού της Μικρασίας), και απηχούν ένα λαϊκό ρεαλισμό, χωρίς να εντάσσεται ο ίδιος στο λαϊκό ιδίωμα ή ακόμα λιγότερο, σ’ αυτό των ναΐφ. Επιδιώκει να συμβιβάσει τη ζωγραφική του με νεοτερικές υπαιθριστικές αντιλήψεις. Χρωματικά ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό το δάσκαλό του Σαββίδη, χρησιμοποιώντας τα φυσικά χρώματα του φάσματος, συντονίζοντας τα θερμά με τα ψυχρά χρώματα και μην κάνοντας χρήση μαύρου χρώματος. Χωρίς να καταργεί τον όγκο, τον συγκροτεί. Οι σπουδές εκ του φυσικού απέδωσαν γύρω στα 250 πορτρέτα στη δεκαετία του ΄50, που δίνουν από μόνα τους ένα επίπεδο αυθεντικής κοινωνικής μαρτυρίας.
Από τα έργα του ξεχωρίζουν: «Το μαρτύριο του Χρυσοστόμου» μια υποβλητική σύνθεση της θυσίας του τελευταίου ιεαράρχη της Σμύρνης, «Το Πανηγύρι του Προφήτη Ηλία Σμύρνης» ιστορικό και λαογραφικό τεκμήριο, ο «Επιτάφιος» εξαιρετικά πρωτότυπη σύνθεση που ανάμεσα στα πρόσωπα της ευλαβικής συνοδείας των πιστών ξεχωρίζουν οι μορφές του Παλαμά και του Σικελιανού, και το «Κρητικόπουλο» χαρακτηριστικός πίνακας της τεχνοτροπίας του καλλιτέχνη.
Ο Νάκης παρουσίασε το έργο του σε ατομικές εκθέσεις (Κολλέγιο Αθηνών, 1948, «Παρνασσός», 1955, 1959, 1962) και πήρε μέρος και σε ομαδικές («Ελεύθεροι Καλλιτέχναι» Αίθουσα Στρατηγοπούλου» 1936, Πανελλήνιες 1939, 1940, 1948, 1952, 1975, Griechische Naïve, Museum am Ostwall, Ντόρμουντ, 1978 κ.ά.). Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη–Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, στις Πινακοθήκες των Δ. Αθηναίων, Ν. Ιωνίας, στο Κολλέγιο Αθηνών, στην Εστία Νέας Σμύρνης και αλλού. Δημοσίευσε δύο μελέτες (Θυμάμαι τη Σμύρνη, Αθήνα 1972, Θεόφιλος, Σικελιανός, Σαββίδης, Απάρτης, Λαϊκός καλλιτέχνης Καραγκιόζης, Ηχώ της Σμύρνης, Λαϊκή αγιολογία, Αθήνα 1974).
Πέρα από το καλλιτεχνικό του έργο ο Νίκος Καρτσωνάκης υπήρξε επίσης και δάσκαλος. Δίδαξε σχέδιο στη Βιοτεχνική Σχολή (1927-1932) ενώ στο Κολλέγιο Αθηνών δίδαξε σχέδιο και ιστορία της τέχνης επί 33 χρόνια, από το 1928 έως το 1961. Ήταν μέλος του ΕΕΤΕ και της ομάδας «Ελεύθεροι Καλλιτέχναι». Απεβίωσε στην Αθήνα το 1977.
| Πηγές : | Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών. Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα, 1999, σσ. 254-255. Φιλολογική Πρωτοχρονιά, τ. 14, 1957 σ. 211. Λυδάκης, Στέλιος. Οι Έλληνες ναΐφ ζωγράφοι. Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή, 1987, σσ. 27-28. |
Βιβλία του / για τον Νίκο Καρτσωνάκη (Νάκη) διαθέσιμα στη βιβλιοθήκη
Κασιμάτη, Μαριλένα, επιμ. Νίκος Καρτσωνάκης (Νάκης), 1899-1977: ζωγραφική. Εκδόσεις Adam, 1999. (LIBR. OFF 759.9495 NIK)
Καρτσωνάκης (Νάκης), Νίκος. Θεόφιλος, Σικελιανός, Σαββίδης, Απάρτης, Λαϊκός καλλιτέχνης, Καραγκιόζης, Ηχώ της Σμύρνης, Λαϊκή αγιολογία. Το Ελληνικό Βιβλίο, 1974. (898 ΚΑΡ)
Καρτσωνάκης (Νάκης), Νίκος. Θυμάμαι τη Σμύρνη. Το Ελληνικό Βιβλίο, 1972. (956.25 ΚΑΡ)
Καρτσωνάκης (Νάκης), Νίκος. Μνήμη Σμύρνης: χρονικόν. [Ο συγγραφέας], 1965 (ΕΙΔΣΥΛΛ Β ΚΑΡ)
Ο πρόεδρος του Δ.Σ. του ΕΕΙ το 1999, Χαράλαμπος Βελλής, προλογίζει το συνοδευτικό λεύκωμα της αναδρομικής έκθεσης έργων του Νίκου Καρτσωνάκη (Νάκη) που διοργανώθηκε στις Αίθουσες Τέχνης του Δήμου Αθηναίων (5-26 Οκτωβρίου 1999) για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του καλλιτέχνη.
* Για μια πληρέστερη αποτύπωση των αναφορών του τύπου στο έργο του Νίκου Καρτσωνάκη (Νάκη) μπορεί κανείς να ανατρέξει στο συνοδευτικό λεύκωμα της αναδρομικής έκθεσης για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Νίκος Καρτσωνάκης (Νάκης), 1899-1977: ζωγραφική. Εκδόσεις Adam, 1999, σσ. 36-38.
Ενδιαφέρουσες ιστοσελίδες και διαδικτυακές πηγές για τον Νίκο Καρτσωνάκη (Νάκη)
www.snhell.gr/testimonies/writer.asp?id=113 (Το βιβλίο του Νίκου Καρτσωνάκη Θυμάμαι τη Σμύρνη διαθέσιμο και ηλεκτρονικά στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού)
archive.libsolution.eu/Periodika_flip/Epitheorisi_Technis/5049.0129/5049.0129.pdf (Άρθρο του Νίκου Καρτσωνάκη «Ο τούρκικος καραγκιόζ» στο περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης, Οκτ. 1965, αρ. τ. 129, σς. 266-269)
O N. Καρτσωνάκης υπήρξε από τους πρώτους που εκτίμησε το ταλέντο του καραγκιοζοπαίχτη Σωτήρη Σπαθάρη και τον προέτρεψε το 1944 να συγγράψει τα απομνημονεύματά του, συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά στην αναγνώριση του Σ. Σπαθάρη. Οι παρακάτω διαδικτυακές πηγές πιστοποιούν τη σχέση των δύο καλλιτεχνών.
www.lifo.gr/culture/vivlio/sotiris-spatharis-ta-apomnimoneymata-enos-karagkiozopaihti
booksjournal.gr/kritikes/istoria/4067-o-karagkiozis-ki-i-dianoisi
www.efsyn.gr/nisides/anoihto-biblio/286398_apomnimoneymata-mias-tehnis-kai-mias-epohis
www.anamniseis.net/o-sotiris-kai-o-evgenios-spatharis-kai-i-istoria-tou-karagkiozi/
